Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskaritzaren sorreraren mendeurrena. 1906-2006

Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskaritzaren mendeurrena dela eta (2006-03-01), erakundearen historiari eta gizarte-zuzenbidearekin duen loturari buruzko informazio hau eskaintzen da.

Lan Ikuskatzailetza XX. mendearen hasieran sortu zen gure herrialdean, Gizarte Erreformen Institutuaren emaitza garrantzitsuenetako bat bezala, eta haren lehen araudi erregulatzailea 1906ko martxoaren 1eko Errege Dekretuaren bidez onartu zen. Harrezkero, garai hartako gizarte-legeria hasiberria betetzeko ardura eman zitzaion. Ikuskatze-eginkizunak 1909. urtean arautu ziren, eta, 1920an Lan Ministerioa sortu ondoren, eskualde-mailako Ikuskaritza Orokorra ezarri zen. Ikuskaritza hori probintzial bihurtu zen, ministerio hori 1932an berregituratu ondoren.

1939an, Lan Ikuskaritzaren Kidego Nazionala sortu zen, eta Gizarte Aseguruen eta Emigrazio Ikuskaritzaren Ikuskaritzan sartu zen. Gerora, 1962ko Lan Ikuskaritza Antolatzeko Legearen ondorioz, integrazio berriak gertatu ziren, eta Gizarte Aurreikuspeneko Ikuskaritza Teknikoari eta Lan Ordezkariei eragin zien.

1984an, Funtzio Publikoa Erreformatzeko Legeak Lan Ikuskaritza eratu zuen berriro, eta Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskaritza bihurtu zen. Ikuskaritza-funtzioa bi kidegoren inguruan antolatu zen: Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzaileen Goi Mailako Kidegoa eta Lan Kontrolatzaileen Goi Mailako Kidegoa, kudeaketa-kidego gisa.

Azkenik, 1997an, azaroaren 14ko 42 Legearen bidez eta 1978ko Konstituziotik sortutako Estatuaren lurralde-antolamendu berriaren arabera, Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetza Sistema erakunde multzo integratu gisa eratu zen, eta haren funtzioak Estatuaren eta autonomia-erkidegoen berezko eskumen-eremuaren arabera gauzatzen ziren.

Lege horrek Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskaritzaren erakunde-sistema bat zehazten du, Estatuan eta autonomia-erkidegoetan batera finkatzen dena. Halaber, 42/1997 Legeak kudeaketa-kidego gisa sortzen du Enplegu eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzaileordeen Kidegoa, eta bertan txertatzen da Lan Kontrolatzaileen Kidegoa; hala, laguntzako eta elkarlanerako ikuskatze-eginkizunak egokitzen eta eguneratzen ditu Lan eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetza sistemaren barruan, sistema horretako kide baitira.

Beraz, 100 urte igaro dira gure herrialdean Lan Ikuskaritza sortu zenetik, eta bide luzea egin da industria-prozesuetan, lan-harremanetan, antolamendu-ereduetan eta erakundeetan, nazionalak zein nazioz gaindikoak izan, gizarte-eragileek gero eta protagonismo handiagoa bereganatuta.